Hồng da tre - Lời hẹn cùng mùa Thu

Món quà “quý tộc”

Bước vào vườn hồng của anh Vũ Văn Dương, ở xóm Xuân Hòa, xã La Hiên, chúng tôi nhận ra, khung cảnh lúc này như một bức tranh Thu dịu dàng. Những cây hồng đã hơn 20 năm tuổi tỏa bóng xanh rì, tán lá đã ngả vàng lẫn trong sương nhẹ. Trên cành, quả hồng lủng lẳng, xanh bóng, vỏ căng mượt, đôi quả đã ánh lên sắc ngả vàng, báo hiệu độ chín tới gần.

Mùi ngai ngái của lá quyện trong hương đất ẩm sau mưa khiến không gian trở nên yên ả, gợi cảm giác vừa thân thuộc, vừa trân quý. Anh Dương hào hứng giới thiệu: Hiện giờ, những vườn hồng có đến 7 cây như nhà tôi là rất hiếm, đa số các hộ có 1-2 cây trong vườn.

Ngắm nhìn những quả hồng lúc lỉu trên cành, chúng tôi không khỏi tò mò về cái tên đặc biệt hồng da tre. Những người dân trồng loại quả này lý giải, sở dĩ hồng có tên gọi như vậy vì chúng có lớp vỏ cứng, xanh rắn rỏi như thân cây tre. Khác với hồng ngâm, hồng đỏ hay hồng Mộc Châu thường gặp trên thị trường, quả hồng da tre to và chắc, 5 đến 6 quả đã đủ một cân, cầm lên tay có cảm giác cứng cáp.

Người dân địa phương kể rằng, giống hồng da tre đã bén rễ trên đất Thái Nguyên từ hàng chục năm trước, nhiều nhất là ở vùng Đồng Hỷ, La Hiên. Vậy mà từng có thời chúng bị coi rẻ, bán chỉ vài nghìn đồng một cân, nhiều hộ vì thế đã chặt bỏ để thay thế bằng giống cây khác cho thu nhập cao hơn. Hiện nay, ước tính toàn tỉnh chỉ còn khoảng 500 cây hồng trên 10 năm tuổi, tập trung ở các xã Đồng Hỷ, La Hiên, Nam Hòa… Chính sự ít ỏi ấy lại khiến hồng da tre trở thành của hiếm.

Câu chuyện của hồng da tre giống như một cuộc đời thăng trầm. Từ khoảng 5-7 năm trở lại đây, loại quả từng bị bỏ rơi nay vụt sáng thành đặc sản “quý tộc”. Giá bán dao động 120 đến 170 nghìn đồng/kg, cao gấp 3 đến 4 lần so với hồng thường. Nhiều khách sành ăn phải đặt trước cả tháng, thậm chí nhờ người quen mới mua được.

Chị Phạm Thị Thắm, ở xóm Hiên Bình, xã La Hiên, chia sẻ: Có năm tôi chỉ thu được hơn 1 tạ quả mà khách thì gọi liên tục. Nhiều khi phải từ chối, bởi không đủ hàng để bán.

Còn chị Triệu Thị Út, một tiểu thương gắn bó nhiều năm với việc thu mua và phân phối hồng da tre, cho hay: Mỗi mùa hồng đến, thương lái như chúng tôi phải đặt hàng từ sớm. Có khi đi khắp các xã vẫn chẳng gom đủ. Khách ở Hà Nội, Hải Phòng, thậm chí ở miền Trung đều gọi điện đặt, gửi xe đi trong ngày. Giá cao nhưng người mua vẫn chấp nhận vì đây là hàng hiếm, ăn một lần là nhớ mãi.

Hồng da tre không chỉ hiếm ở số lượng, mà còn đặc biệt trong cách thưởng thức. Quả được hái khi đã già, vỏ cứng. Người sành ăn thường đặt úp cuống xuống đĩa vài ngày, chờ khi lớp vỏ trong dần, quả mềm lại mới bổ đôi, cho vào ngăn mát tủ lạnh. Lúc đó, miếng hồng trong veo, vàng óng như mật ong, cầm thìa xúc lên, mát lành, ngọt dịu, xen chút giòn sật. Cảm giác ấy khiến thực khách như đang ăn một miếng thạch tự nhiên, vừa tinh tế lại thơm ngon khó cưỡng.

Lần đầu được thưởng thức loại quả này, chị Trần Phương Lan, một khách hàng ở Hà Nội, thốt lên: Vị ngọt mà không gắt, mát mà lại thơm, ăn xong cứ thòm thèm. Giờ tôi mới hiểu vì sao nhiều người sẵn sàng bỏ công đặt hàng cả tháng trời.

Hứa hẹn những mùa hồng mới

Mùa hồng da tre rất ngắn, chỉ hơn một tháng, từ sau vụ na đến trước rằm Trung thu. Thời khắc ấy giống như một lời hẹn hò duy nhất trong năm giữa người và quả. Hết mùa, dù có tiếc nuối đến đâu, cũng phải chờ sang Thu sau.

Dù chỉ thu hoạch duy nhất một mùa, nhưng nhờ giá trị cao, cây hồng da tre vẫn được bà con tỉ mỉ chăm bón quanh năm. Chị Phạm Thị Chí, vợ anh Dương, nói: Từ đầu năm, tôi đã dùng ngô, đỗ tương ủ lên men để làm phân bón. Nhờ vậy, đất vừa tơi xốp, cây khỏe, quả lại giữ được vị ngọt tự nhiên. Vì chăm sóc theo hướng hữu cơ nên tôi không dùng các loại phân bón hay thuốc hóa học. Làm theo cách này tuy vất vả hơn, nhưng tôi yên tâm vì khách ăn vào cũng thấy an toàn.

Với sức hút từ hương vị và sự hiếm hoi, hồng da tre đang được các hộ dân nhân rộng trở lại. Riêng tại xóm Việt Cường, xã Đồng Hỷ, từ năm 2021, Trường Đại học Nông lâm (Đại học Thái Nguyên) đã triển khai dự án trồng trên 2.000 gốc hồng da tre với diện tích hơn 3ha. Hiện nay, diện tích này đang sinh trưởng, phát triển tốt, dự kiến cho thu hoạch trong 3-5 năm tới.

Trong làn gió Thu se se, nhìn những quả hồng xanh bóng đang dần chuyển màu, chúng tôi dường như nhận thấy một thông điệp, có những giá trị phải qua thăng trầm mới được nhận diện đúng mức. Hồng da tre - “quả quý” của đất Thái Nguyên, chính là minh chứng sống động cho điều đó. Và cứ mỗi độ Thu về, loại quả này lại trở thành dấu ấn riêng, như một biểu tượng gợi nhớ về mùa Thu Thái Nguyên ngọt ngào và khó quên.