Tập trung phát triển ngành dừa

Dây chuyền sản xuất sản phẩm dừa tại Betrimex.

Ngành kinh tế bền vững, giàu tiềm năng

Cây dừa được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận là 1 trong 6 cây công nghiệp chủ lực quốc gia (tháng 1/2024). Năm 2025, giá trị sản xuất ngành công nghiệp dừa dự kiến đạt 11.000 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng ổn định giai đoạn 2020-2025. Điều này cho thấy, ngành kinh tế này bền vững và giàu tiềm năng, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh nông nghiệp xanh và yêu cầu thích ứng biến đổi khí hậu.

Trong những năm gần đầy, ngành dừa của tỉnh tạo sức bật mạnh mẽ là nhờ vào sự phát triển vượt bậc của công nghiệp chế biến và khả năng làm chủ khoa học công nghệ của các doanh nghiệp (DN) dẫn đầu trong ngành dừa.

Toàn tỉnh có 183 DN hoạt động trong lĩnh vực này, giải quyết việc làm cho hơn 9.000 lao động, tạo ra chuỗi sản phẩm phong phú từ nước dừa, sữa dừa, cơm dừa nạo sấy, kẹo dừa đến than gáo dừa và hàng thủ công mỹ nghệ.

Năm 2025, kim ngạch xuất khẩu dừa dự kiến đạt 500 triệu USD, tăng 2,9% so với năm 2024. Đặc biệt, các sản phẩm chủ lực tăng trưởng trên 10% như: cơm dừa nạo sấy và nước cốt dừa. Con số này cho thấy, nhu cầu quốc tế đang mở rộng mạnh mẽ đối với nông sản chế biến sâu từ Vĩnh Long.

Công ty CP Xuất nhập khẩu Bến Tre (Betrimex) là DN dẫn đầu ngành dừa tỉnh nói riêng và Việt Nam nói chung; đã tiên phong trong ứng dụng công nghệ tiên tiến như: tiệt trùng UHT, đóng gói vô trùng hay tách chiết dầu tinh khiết bằng công nghệ ly tâm lạnh.

“Đến năm 2025 DN đã vươn lên dẫn đầu thế giới về xuất khẩu nước dừa đóng hộp. Thành công này đến từ việc đầu tư mạnh mẽ vào vùng nguyên liệu hữu cơ và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt theo chuẩn quốc tế…”, ông Phạm Hồng Dương- Phó Tổng Giám đốc Betrimex cho biết.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường- Văn Hữu Huệ, hiện tỉnh có 30.355ha dừa công nghiệp sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ (USDA, EU, China, JAS, Kora...), chiếm 25,45% tổng diện tích dừa của tỉnh. Ngoài ra, có 156 mã số vùng trồng dừa tươi (11.012ha) và 17 mã cơ sở đóng gói dừa được Hải quan Trung Quốc cấp mã số đủ điều kiện xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Quá trình cải tạo vườn dừa kém hiệu quả, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và từng bước hình thành các mô hình liên kết sản xuất có hiệu quả giữa DN và nông dân đã khẳng định khả năng ứng dụng và làm chủ khoa học kỹ thuật của người trồng dừa vào canh tác vườn dừa, giúp nâng cao sản lượng.

Cụ thể, năng suất dừa tăng đều, từ 10,98 tấn/ha năm 2020 lên 11,95 tấn/ha năm 2025, cao hơn bình quân khu vực ĐBSCL và cả nước; nâng sản lượng toàn tỉnh năm 2025 ước đạt 1,316 triệu tấn, tăng hơn 243.000 tấn so với năm 2020.

Đồng bộ các giải pháp

Nhìn lại 15 năm phát triển ngành dừa, ông Châu Hữu Trị- Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, cây dừa đã khẳng định ý nghĩa và giá trị ở cả góc độ kinh tế đến môi trường sinh thái, ứng phó biến đổi khí hậu. Mặc dù, tỉnh nắm bắt 90% công nghệ chế biến dừa trên thế giới nhưng thời gian tới vẫn phải tiếp tục đổi mới công nghệ, tạo ra sự khác biệt và khai thác đa giá trị.

“Cần xây dựng chính sách cụ thể hơn cho ngành dừa; trong đó, việc quy hoạch tổng thể, đặc biệt với 24.000ha dừa hữu cơ, cần được tái chứng nhận trong tương lai, đồng thời đánh giá rõ những khó khăn thực tế trong quá trình triển khai…”- ông Trị đề xuất.

Sơ chế dừa cung ứng nguyên liệu đầu vào cho các nhà máy sản xuất tại tỉnh.

Theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn- Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ, sau thu hoạch, mỗi năm, cả nước sản xuất hơn 2 triệu tấn dừa, đưa Việt Nam trở thành quốc gia đứng thứ tư khu vực châu Á- Thái Bình Dương và thứ năm thế giới về xuất khẩu dừa. Nhưng ngành hiện vẫn đối mặt nhiều
thách thức.

Để nâng cao giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh, PGS.TS Phạm Anh Tuấn cho rằng, cần xác định rõ đối tượng, sản phẩm chủ lực và quy mô sản xuất phù hợp với từng vùng sinh thái; đánh giá khả năng đầu tư, nguồn nguyên liệu và thị trường tiêu thụ để lựa chọn hướng phát triển bền vững. Đồng thời, tư vấn, hỗ trợ DN lựa chọn công nghệ, thiết bị và thiết kế xây dựng nhà xưởng chế biến đạt chuẩn quốc tế, đáp ứng các yêu cầu khắt khe của các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản.

“Nhà nước và các cơ quan chuyên môn tăng cường hỗ trợ DN trong cải tiến kỹ thuật, tiếp nhận chuyển giao công nghệ quốc tế, và kết nối hợp tác với DN nước ngoài. Ngoài ra, cần tổng hợp nhu cầu đổi mới công nghệ để đề xuất và triển khai các nhiệm vụ khoa học- công nghệ phù hợp. Từ đó, kết nối giải quyết các vấn đề từ giống, gien đến thị trường tiêu thụ”- PGS.TS Phạm Anh Tuấn cho biết.

Tỉnh xác định 3 trụ cột chính phát triển ngành dừa là vùng nguyên liệu, chế biến sâu và liên kết chuỗi giá trị. Ông Văn Hữu Huệ- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: Thời gian tới, cần tập trung phát huy các giải pháp xoay quanh 3 trụ cột này. Cụ thể, hướng tới, xây dựng các vùng chuyên canh dừa hữu cơ đạt chuẩn quốc tế; đồng thời, tăng cường nghiên cứu, nhân rộng các giống dừa chịu mặn, khô hạn tốt. Bên cạnh quy trình canh tác hữu cơ, tiết kiệm nước và giảm phát thải, tỉnh phải chú trọng quản lý sâu bệnh theo hướng sinh học, phát triển du lịch sinh thái, làng nghề và sản phẩm OCOP gắn với cây dừa, đặc biệt là các sản phẩm từ dừa sáp.

Tập trung thu hút DN đầu tư công nghệ hiện đại, phát triển sản phẩm giá trị cao và tận dụng tối đa các bộ phận của cây dừa, hướng tới nền sản xuất không chất thải. Công nghệ 4.0 sẽ được ứng dụng trong quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc và xúc tiến thương mại. Bên cạnh đó, khuyến khích phát triển HTX kiểu mới, gắn kết chặt với DN, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại, bảo hộ thương hiệu dừa Vĩnh Long và mở rộng hợp tác quốc tế.

Bài, ảnh: CẨM TRÚC