Năm trụ cột thể chế tạo cú hích phát triển năng lượng

Tạo đột phá phát triển năng lượng

Tham luận tại Hội nghị tổng kết công tác Đảng năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 diễn ra sáng 18/12, đồng chí Phạm Nguyên Hùng, Cục trưởng Cục Điện lực đã thay mặt Đảng bộ Cục Điện lực trình bày tham luận với chủ đề: “Công tác xây dựng nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030: Bước đột phá tháo gỡ và thúc đẩy ngành điện phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới”.

Theo đó, sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 55-NQ/TW, ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, ngành năng lượng đã duy trì tăng trưởng ổn định, cơ bản bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao cho phát triển nhanh và bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh đất nước và nâng cao đời sống người dân.

Tuy vậy, ngành năng lượng vẫn còn nhiều hạn chế; thể chế, chính sách, công tác quản lý phát triển ngành năng lượng còn bất cập. Tiến độ thực hiện nhiều dự án điện còn chậm; tiềm năng về năng lượng chưa được khai thác hiệu quả. Nguồn cung năng lượng còn phụ thuộc vào nhập khẩu, nguy cơ thiếu điện cho giai đoạn tăng trưởng hai con số là hiện hữu...

“Để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời gian tới, nhất là thực hiện hai mục tiêu chiến lược đến năm 2030 và năm 2045, công tác bảo đảm an ninh năng lượng có vai trò rất quan trọng, năng lượng phải đi trước một bước, đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và nâng cao đời sống nhân dân, ngày 20/8/2025 Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW”, đồng chí Phạm Nguyên Hùng nhấn mạnh.

Để cụ thể hóa chủ trương tại Nghị quyết số 70-NQ/TW, Chính phủ đã giao Bộ Công Thương chủ trì nghiên cứu xây dựng, trình Quốc hội ban hành Nghị quyết của Quốc hội về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030. Đây là giải pháp cần thiết để thúc đẩy phát triển điện, xăng dầu, dầu khí, than và các loại hình năng lượng then chốt, bảo đảm nguồn cung trong bối cảnh nhu cầu tăng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.

Nghị quyết năng lượng đặt nền tảng đổi mới

Theo lãnh đạo Cục Điện lực, nghị quyết được xây dựng bài bản, công phu và thực hiện theo đúng thủ tục, trình tự của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và trải qua nhiều vòng tiếp thu, chỉnh lý, rà soát kỹ các luật hiện hành và luật đang sửa đổi để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và tránh chồng lấn đã thể hiện đầy đủ tinh thần đổi mới, minh bạch, phân cấp đi đôi với kiểm soát quyền lực.

Thay mặt Đảng bộ Cục Điện lực, đồng chí Phạm Nguyên Hùng nhấn mạnh 5 trụ cột đột phá: Một là cơ chế điều chỉnh cập nhật quy hoạch điện nhằm bảo đảm tính linh hoạt theo yêu cầu thực tiễn trong quá trình triển khai thực hiện, nhưng cũng bảo đảm tính chặt chẽ với yêu cầu không làm thay đổi quan điểm, mục tiêu, định hướng lớn và không làm tăng tổng quy mô công suất lắp đặt theo cơ cấu từng loại hình nguồn điện theo quy hoạch được duyệt.

Hai là cơ chế đặc thù để phát triển lưới điện quốc gia bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với nhiều dự án lưới điện. Cho phép sử dụng quyết định quy hoạch hoặc quyết định phê duyệt dự án đầu tư làm cơ sở để thực hiện các thủ tục về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai; chuyển mục đích sử dụng đất, sử dụng đất mặt nước; giao khu vực biển; chuyển mục đích sử dụng rừng, tác động vào rừng. Phân cấp mạnh cho địa phương nhưng quy định trách nhiệm giải trình. Đây là điều kiện tiên quyết để giải tỏa công suất hàng chục GW trong giai đoạn tới.

Ba là khung pháp lý hoàn chỉnh đầu tiên cho điện gió ngoài khơi bao gồm: Cơ chế khảo sát; điểm gom công suất; lựa chọn nhà đầu tư; thẩm quyền của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an; phân loại dự án theo mức độ quan trọng; điện gió ngoài khơi không chỉ là một nguồn điện, đó là trụ cột chuyển dịch năng lượng và không gian kinh tế biển chiến lược của quốc gia.

Bốn là hoàn thiện cấu phần thị trường điện cạnh tranh. Theo đó, dự thảo Nghị quyết tạo nền tảng pháp lý cho: DPPA mua bán điện trực tiếp; đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư và cơ chế giá trúng thầu; phát miền điện hạt nhân mô đun nhỏ (SMR); lưu trữ năng lượng (BESS).  

Năm là cơ chế kiểm soát quyền lực, phòng chống tiêu cực rõ ràng. Trong đó, không hợp thức hóa sai phạm; không tạo khoảng trống pháp lý dẫn đến tiêu cực; quy định giám sát chặt chẽ của cơ quan dân cử; xác định rõ trách nhiệm của Bộ, địa phương và người đứng đầu; đây là nền tảng để “đặc thù nhưng không đặc quyền”.

Nghị quyết của Quốc hội về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030 được thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý rất quan trọng nhằm tháo gỡ và thúc đẩy ngành năng lượng phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới. Đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng được nêu tại Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.