Phát triển mô hình sinh thái bền vững cho vùng triều ven biển Đồng bằng sông Cửu Long

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là một trong những vùng chịu tác động mạnh nhất của biến đổi khí hậu và hậu quả là nước biển dâng và xâm nhập mặn. Xuất phát từ thực tế trên, sau thời gian thực hiện, đề tài đã xác định được nguyên nhân làm suy giảm hệ sinh thái vùng triều, ngoài nguyên nhân do các yếu tố tự nhiên như sóng, gió, bão… thì yếu tố con người như các hoạt động khai thác, xây dựng, nuôi trồng thủy sản… được xem là nguyên nhân chính làm suy giảm hệ sinh thái vùng triều khu vực ĐBSCL. 

Mô hình sinh thái bền vững cho vùng ven biển Đồng bằng sông Cửu Long trước biến đổi khí hậu. Ảnh: TTXVN

Theo các nhà nghiên cứu lâm nghiệp, vùng ĐBSCL có khoảng gần 350.000ha rừng các loại, trong đó rừng tự nhiên là khoảng 54.000ha. Hệ thực vật rừng ngập mặn vùng ĐBSCL có 98 loài cây rừng. Riêng các hệ sinh thái đất ngập nước có 36 loài thú, 182 loài chim, 34 loài bò sát và 6 loài lưỡng cư; vùng biển và ven biển có đến 260 loài cá và thủy sản. Điều đó cho thấy rừng ngập mặn là “lá chắn xanh” quý giá đối với sinh kế và đa dạng sinh học.

Đề tài cũng đề xuất một số công thức trồng rừng ngập mặn phù hợp với một số dạng lập địa, trong đó dạng lập địa thuận lợi sử dụng công thức SI =R1.Y1.D2.M5.B1 và lập địa khó khăn sử dụng công thức: SII =A1.Y1.D3.M5.B2

Trong quá trình triển khai, đề tài đã thử nghiệm và lựa chọn thành công nhiều loài cây phù hợp, đồng thời đưa ra các kỹ thuật trồng rừng ngập mặn gắn với giải pháp giảm sóng, gây bồi tự nhiên. Đặc biệt, giải pháp tường mềm giảm sóng, giảm dòng chảy ven bờ, gây bồi của Viện Sinh thái và Bảo vệ công trình đã làm tăng diện tích rừng ngập mặn các tỉnh ĐBSCL lên hàng trăm héc-ta. Khi áp dụng tại một số địa phương, giải pháp này đã giúp tăng diện tích rừng ngập mặn, góp phần củng cố đai rừng phòng hộ và hạn chế xói lở.

Theo đó, bài học kinh nghiệm rút ra về trồng rừng ngập mặn khu vực ven biển vùng ĐBSCL là cần nghiên cứu, điều tra, khảo sát kỹ điều kiện tự nhiên, điều kiện lập địa của từng khu vực cụ thể để áp dụng các giải pháp tường mềm hoặc kết hợp giải pháp giảm sóng.

Có thể thấy rằng, cùng với nhiều giải pháp thích ứng, việc đẩy mạnh trồng rừng ngập mặn sẽ giúp khu vực ven biển ĐBSCL tăng cường sức chống chịu, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Kết quả đạt được của đề tài không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội thiết thực. Cụ thể, sản phẩm của đề tài làm cơ sở khoa học cho việc xây dựng các mô hình sinh thái bền vững trên vùng triều ven biển; phục hồi đa dạng sinh học và các nguồn lợi thủy sản có giá trị kinh tế; tăng sinh kế, nâng cao đời sống cho nhân dân bằng cách tạo điều kiện cho người dân được hưởng lợi từ việc khai thác hợp lý tài nguyên ven biển, đặc biệt là lợi ích từ hệ sinh thái rừng ngập mặn; bảo vệ môi trường, góp phần làm giảm thiểu thiệt hại kinh tế đối với khu vực ven biển do tác động của biến đổi khí hậu thông qua hoạt động kiểm soát môi trường nghiêm ngặt từ các mô hình sinh thái; hạn chế xói lở bãi triều và bờ biển, phục hồi và phát triển đai rừng ngập mặn bảo vệ đê biển, bờ biển, gây bồi, thích ứng với biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng

Thúc đẩy trồng rừng ngập mặn và xây dựng mô hình sinh thái bền vững góp phần giúp ĐBSCL nâng cao sức chống chịu trước biến đổi khí hậu. Những kết quả đề tài đạt được tạo nền tảng khoa học để các địa phương tiếp tục mở rộng các mô hình thích ứng dựa vào tự nhiên, bảo vệ vùng ven biển và phát triển sinh kế lâu dài cho cộng đồng.

LAN ANH