Kiểm soát quyền lực trong xây dựng văn bản pháp luật

Sáng 11/3, Văn phòng Chủ tịch nước đã tổ chức họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước công bố Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tại buổi họp báo, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Phạm Thanh Hà, thông tin, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã được Quốc hội, Kỳ họp bất thường lần thứ 9 thông qua ngày 19/2/2025.

Giới thiệu về những nét cơ bản của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tại buổi họp báo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh nêu, việc xây dựng Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) nhằm kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc xây dựng và vận hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

Đồng thời, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả, dễ áp dụng trên thực tế. Qua đó, khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Đảm bảo hiệu quả, kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng luật

Trả lời những nội dung quan tâm của cơ quan truyền thông về việc đảm bảo chất lượng cũng như kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng luật, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nêu rõ, quá trình làm luật trước kia đều trải qua 2, thậm chí đến 3, 4 kỳ họp Quốc hội và được bàn thảo qua nhiều phiên thảo luật. Tuy nhiên, với luật mới được ban hành quy định chỉ thông qua trong qua 1 kỳ họp, không nhất thiết qua thảo luận tổ…

Thứ trưởng Bộ Tư pháp trả lời truyền thông tại buổi họp báo. Ảnh: Hải Linh

“Quy trình này cực kỳ ngắn nhưng là bước tiến mới đòi hỏi chất lượng của các đạo luật”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh. Đồng thời cho biết, luật pháp không tránh khỏi lạc hậu so với thực tế cuộc sống, do đó các luật yêu cầu phải được ban hành kịp thời hơn, khắc phục những hạn chế bất cập và nhanh chóng áp dụng vào cuộc sống.

Một trong những yêu cầu của quy trình xây dựng luật mới theo chỉ đạo của Trung ương là ban hành kịp thời hơn nhưng phải đảm bảo chất lượng. Để làm được điều này, đại diện Bộ Tư pháp cho rằng, muốn có luật tốt phải có chính sách tốt và cơ quan trình phải chịu trách cuối cùng với dự thảo luật. Đồng thời phải nghiêm túc tiếp thu, tôn trọng các đại biểu Quốc hội mới có sự đồng thuận cao.

Về kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng luật, đại diện Bộ Tư pháp cũng nêu, Trung ương đã quy định rất rõ về vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng luật và đã được các bộ, ngành quán triệt chặt chẽ.

Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng dành những điểm để quy định kiểm soát quyền lực trong xây dựng luật và vận hành luật. Trong đó, phải thông qua sự lãnh đạo của Đảng trong xây dựng luật. Gắn trách nhiệm của đơn vị liên quan trong xây dựng luật, trong đó cơ quan trình chịu trách nhiệm mọi mặt về nội dung luật. Duy trì trách nhiệm kiểm soát, thẩm tra của các đơn vị liên quan.

Nhiều điểm mới có tính đột phá trong luật

Tại buổi họp báo Thứ trưởng Bộ Tư pháp cũng nhấn mạnh, Luật ban bành văn bản quy phạm pháo luật có nhiều điểm mới, đột phá.

Thứ nhất, luật đã quy định nguyên tắc trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật là bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng; quy định cụ thể về cơ quan có thẩm quyền của Đảng cho ý kiến về định hướng lập pháp nhiệm kỳ của Quốc hội, cho ý kiến về dự thảo văn bản và việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong trường hợp đặc biệt...

Họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước công bố Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ảnh: Hải Linh

Thứ hai, luật quy định ngắn gọn hơn, phân định rõ thẩm quyền lập pháp và lập quy, cụ thể. Với cách làm này, Luật chỉ quy định những vấn đề chung, thuộc thẩm quyền của Quốc hội, do đó đã gọn hơn, với 72 điều (giảm 101 điều tương ứng với 58,4% số điều so với Luật năm 2015).

Thứ ba, bổ sung quy định Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật để kịp thời giải quyết vướng mắc trong thực tiễn quản lý nhà nước và quy định giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của Chính phủ. Trong đó có việc quy định thi điểm một số chính sách chưa có pháp luật điều chỉnh thuộc thẩm quyền của Chính phủ hoặc khác với nghị định, nghị quyết hiện hành.

Thứ tư, luật đã quy định đổi mới việc xây dựng chương trình lập pháp của Quốc hội theo hướng vừa có chiến lược, định hướng dài hạn, vừa mang tính linh hoạt cao, bám sát thực tiễn cuộc sống, tách quy trình làm chính sách với việc lập chương trình lập pháp hằng năm. Trên cơ sở định hướng lập pháp nhiệm kỳ và chương trình lập pháp hằng năm, Chính phủ và các cơ quan trình sẽ chủ động phân công, chỉ đạo việc lập đề nghị, soạn thảo các dự án luật để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thứ năm, luật quy định đơn giản, hợp lý hơn về quy trình xây dựng chính sách và quy trình soạn thảo (quy phạm hóa chính sách). Theo đó, luật đã tách bạch quy trình chính sách với việc lập Chương trình lập pháp hằng năm, phân định rõ hơn quy trình xây dựng chính sách và quy trình soạn thảo (cơ quan trình quyết định chính sách, Quốc hội quyết định dự thảo).

Thứ sáu, với tinh thần mỗi nhiệm vụ chỉ giao cho một chủ thể chủ trì và chịu trách nhiệm, luật đã phân định rõ vị trí, vai trò và trách nhiệm của Chính phủ và Quốc hội trong quy trình xây dựng pháp luật.

Thứ bảy, bổ sung quy định về tổ chức thi hành văn bản quy phạm pháp luật để khắc phục vẫn để thi hành pháp luật là khâu yếu, trong đó nêu rõ nội dung và trách nhiệm trong việc tổ chức thi hành. Đồng thời, bổ sung quy định về trách nhiệm hướng dẫn áp dụng văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Nhà nước.