Chợ truyền thống Lạng Sơn: Mở lối mới cho hàng Việt vùng cao

Chợ truyền thống: “Mạch máu” lưu thông hàng hóa vùng cao

Từ bao đời nay, chợ vùng cao Lạng Sơn không chỉ là nơi mua bán hàng hóa, mà còn là không gian văn hóa, nơi giao thoa của sắc màu dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông. Ở đó, tiếng nói cười hòa cùng âm thanh rộn ràng của bước chân, của mùi khói bếp, của những món ăn dân dã như phở chua, vịt quay, rượu men lá... tạo nên một bản hòa ca đậm đà bản sắc Việt.

Những khu chợ như Đồng Đăng, Na Sầm, Chi Lăng, Lộc Bình hay chợ Kỳ Lừa ở trung tâm thành phố Lạng Sơn là điểm đến quen thuộc, không chỉ với người dân địa phương mà còn là nơi giao thương hàng hóa giữa các vùng miền, thậm chí sang tận Trung Quốc.

Hiện nay, toàn tỉnh Lạng Sơn có hơn 160 chợ đang hoạt động, trong đó phần lớn nằm ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Các khu chợ này đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tiêu thụ nông sản, hàng hóa thiết yếu của địa phương như mật ong Hữu Lũng, hồng vành khuyên Văn Lãng, hồi Văn Quan, na Chi Lăng, rượu men lá Mẫu Sơn...

Chợ không chỉ giúp nông sản vùng cao tìm đầu ra ổn định, mà còn là nơi “phát luồng hàng hóa”, kết nối sản phẩm địa phương ra thị trường rộng lớn hơn. Ngược lại, hàng hóa từ miền xuôi, từ các tỉnh lân cận cũng theo dòng xe ngược lên, phục vụ nhu cầu tiêu dùng ngày càng phong phú của bà con.

Thực hiện Tiểu dự án 1: Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Lạng Sơn đã tập trung đầu tư xây dựng, cải tạo và nâng cấp mạng lưới chợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là một trong những nội dung trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2025.

Nhờ nguồn vốn hỗ trợ, nhiều chợ xuống cấp lâu năm ở các khu vực vùng sâu vùng xa như Văn Lãng, Cao Lộc, Tràng Định… đã được cải tạo, mở rộng quy mô, nâng cấp hạ tầng giao thông, điện nước, hệ thống thoát nước, khu vực bán hàng, nhà vệ sinh, khu xử lý rác thải… tạo diện mạo mới văn minh, sạch đẹp hơn.

Từ năm 2021 đến 2025 tỉnh đã huy động được 17.578,063 triệu đồng, trong đó ngân sách trung ương 9.531,806 triệu đồng, ngân sách địa phương đối ứng 8.146,257 triệu đồng để đầu tư xây dựng, cải tạo nâng cấp mạng lưới chợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Mức hỗ trợ thực hiện theo quy định của Trung ương: không quá 4,4 tỷ đồng cho mỗi chợ xây mới và 800 triệu đồng cho mỗi chợ cải tạo, nâng cấp. Các nguồn vốn được phân bổ, sử dụng đúng quy định của Luật Ngân sách, đảm bảo công khai, minh bạch, có sự lồng ghép với các chương trình mục tiêu quốc gia khác.

Điểm đặc biệt của Lạng Sơn là trong quá trình sắp xếp lại hệ thống chợ, địa phương không đánh mất bản sắc chợ vùng cao. Những nét văn hóa đặc trưng như ngày họp chợ theo phiên, khu bán hàng thổ cẩm, khu ẩm thực dân tộc, khu trao đổi nông sản địa phương vẫn được giữ nguyên.

Tuy nhiên, chính quyền các xã cũng đang đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, chuyển đổi số trong hoạt động chợ. Nhiều tiểu thương đã bắt đầu sử dụng mã QR để thanh toán, giới thiệu hàng hóa qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử địa phương. Mô hình “chợ truyền thống kết hợp hiện đại” đang dần hình thành, nơi mà người dân có thể vừa mua hàng trực tiếp, vừa đặt hàng online.

Hàng Việt vùng cao tìm đường vươn xa

Việc nâng cấp, quy hoạch lại mạng lưới chợ truyền thống đã giúp nhiều sản phẩm đặc trưng của Lạng Sơn có cơ hội lan tỏa. Từ chợ vùng cao, các đặc sản như hồng vành khuyên Văn Lãng, na Chi Lăng, hồi Văn Quan, quế Bình Gia… được thu gom, đóng gói, đưa đến siêu thị, sàn thương mại điện tử, thậm chí xuất khẩu sang Trung Quốc và một số thị trường Đông Nam Á.

Nhờ sự hỗ trợ từ các chương trình xúc tiến thương mại của Sở Công Thương, nhiều hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ kinh doanh cá thể đã được tập huấn về kỹ năng quảng bá, truy xuất nguồn gốc và đăng ký sản phẩm OCOP. Đây chính là bước chuyển quan trọng giúp hàng Việt vùng cao nâng tầm giá trị.

Lạng Sơn còn đặc biệt chú trọng liên kết phát triển hệ thống chợ với các trung tâm logistics, cửa khẩu và sàn thương mại điện tử. Các chợ ở khu vực biên giới như Tân Thanh, Hữu Nghị đang trở thành điểm trung chuyển quan trọng, kết nối nguồn hàng nông sản từ vùng cao tới các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.

Song song, việc sắp xếp lại mạng lưới chợ theo hướng chuyên nghiệp, minh bạch, có quản lý thống nhất giúp giảm tình trạng manh mún, tự phát; nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng Việt và mở ra hướng phát triển bền vững cho thương mại vùng cao.

Hơn cả hoạt động kinh tế, chợ vùng cao Lạng Sơn là hồn cốt của văn hóa giao thương miền sơn cước. Việc sắp xếp lại chợ không chỉ là nâng cấp cơ sở vật chất, mà còn là cách để gìn giữ ký ức, lối sống, bản sắc của cộng đồng các dân tộc nơi đây.

Bước sang giai đoạn II (2026-2030), tỉnh Lạng Sơn tiếp tục xác định phát triển hệ thống chợ miền núi là nhiệm vụ then chốt. ngành Công Thương tỉnh cũng đã đề xuất đầu tư xây mới 9 chợ và cải tạo, sửa chữa 5 chợ khác.

Cùng với việc phát triển chợ, Lạng Sơn chú trọng thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm vùng đồng bào dân tộc miền núi. Tỉnh đã lồng ghép các nguồn lực, trong đó có Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, để hỗ trợ xây dựng điểm giới thiệu, bán sản phẩm OCOP. Đến nay, hai điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP đã được hình thành, với sự tham gia đối ứng kinh phí của các hợp tác xã, hộ kinh doanh.

Từ những khu chợ nhỏ bé, Lạng Sơn đang mở ra một không gian thương mại mới, hiện đại, văn minh, nhưng vẫn đậm chất vùng cao. Đó là hành trình giữ hồn xưa, mở lối mới cho hàng Việt vươn xa, một hướng đi bền vững, vừa phát triển kinh tế, vừa lan tỏa văn hóa địa phương trong thời kỳ hội nhập.