Chuẩn mới cho sầu riêng xuất khẩu: Đã đến lúc minh bạch và chuyên nghiệp

Dự kiến xuất khẩu sầu riêng thu về 2,4 tỷ USD trong năm nay

Trong tháng 6/2025, xuất khẩu rau quả Việt Nam tăng trưởng mạnh, trong đó ngành hàng sầu riêng phục hồi rõ nét. Sầu riêng không chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc mà còn mở rộng sang thị trường Thái Lan. Các vùng trồng trọng điểm như Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, với tỷ lệ nhiễm cadimi thấp, đã giúp sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu nhiều hơn.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng chủ động kiểm tra chất lượng ngay từ vườn, siết chặt quy trình thu mua và đóng gói. Nguồn cung sầu riêng tại Thái Lan bị gián đoạn ở một số vùng trồng, tạo cơ hội tăng nhập khẩu từ Việt Nam.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho hay, trong ba tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng duy trì ở mức thấp, không tháng nào đạt 100 triệu USD. Đến tháng 4, kim ngạch vượt ngưỡng 100 triệu USD, tháng 5 tăng lên 204 triệu USD và tháng 6 tiếp tục tăng mạnh, đạt hơn 300 triệu USD, gần bằng tổng xuất khẩu của năm tháng trước đó. Dự kiến tháng 7, xuất khẩu sẽ đạt 350-400 triệu USD, nâng tổng kim ngạch 7 tháng đầu năm lên hơn 1 tỷ USD.

Cao điểm thu hoạch và xuất khẩu sầu riêng sẽ rơi vào các tháng 8, 9 và 10. Ông Đặng Phúc Nguyên dự báo, tổng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng năm 2025 dự kiến vượt 2 tỷ USD.

Tại buổi báo cáo với quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng ngày 29/7, ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết xuất khẩu sầu riêng, đặc biệt là sầu riêng đông lạnh đã tăng mạnh. Từ nay đến cuối năm sẽ là thời điểm chính để xuất khẩu, Cục đang phối hợp chặt chẽ với Tổng cục Hải quan Trung Quốc nhằm thúc đẩy xuất khẩu.

Cũng theo ông Huỳnh Tấn Đạt, cuối tháng 6, đoàn công tác Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã kiểm tra thực địa tại vùng trồng, cơ sở đóng gói và phòng thí nghiệm ở Việt Nam. Đoàn đánh giá cao công tác quản lý và các giải pháp mà Việt Nam đã cam kết, đồng thời cam kết báo cáo để đảm bảo thông quan suôn sẻ trong những tháng cuối năm.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cũng khẳng định xuất khẩu sầu riêng đang có xu hướng tích cực, nhờ việc kiểm soát tốt các vấn đề liên quan đến chất vàng O và cadimi. Vì vậy, dự báo từ nay đến cuối năm, xuất khẩu sầu riêng sẽ lấy lại đà tăng trưởng mạnh mẽ.

Tiêu chuẩn mới cho sầu riêng xuất khẩu: Nâng chất, giữ uy tín

Để giữ vững đà tăng trưởng và nâng tầm giá trị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) cho quả sầu riêng tươi, nhằm chuẩn hóa chất lượng từ vùng trồng đến thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước.

Dự thảo TCVN áp dụng cho hai giống chính là Ri6 (giống nội) và Dona (giống nhập từ Thái Lan), chiếm khoảng 90–95% diện tích sầu riêng cả nước, cùng một số giống khác sản xuất tại Việt Nam.

Theo đó, quả sầu riêng phải đảm bảo nguyên vẹn, tươi mới, không sâu bệnh, không có các khuyết tật như cháy múi, sượng, lõi ướt... Tổng khuyết tật cho phép không vượt quá 5% phần ăn được. Ngoài hình dạng, màu sắc, mùi vị, trọng lượng và chỉ tiêu lý hóa, dự thảo đặc biệt quy định cụ thể về độ chín theo vùng.

Ngoài các yêu cầu về chất lượng, dự thảo còn đưa ra các yêu cầu về đặc điểm cơ bản và hình thức như hình dạng quả, màu sắc, vị thịt quả, khối lượng quả, hàm lượng tổng chất rắn hoà tan, hàm lượng chất khô của từng giống. Đơn cử, sầu riêng phải có hàm lượng chất khô không thấp hơn 32,29% đối với giống Ri6 và 32,22% đối với giống DONA, ngang ngửa tiêu chuẩn xuất khẩu của Thái Lan.

Sầu riêng được phân làm ba hạng chất lượng I, II, III. Trong đó, hạng I là tốt nhất, hạng III bao gồm các trái sầu riêng không đạt yêu cầu của các hạng cao hơn nhưng vẫn đáp ứng các yêu cầu tối thiểu được quy định.

Về an toàn thực phẩm, sầu riêng phải đáp ứng được giới hạn dư lượng tối đa đối với thuốc bảo vệ thực vật theo quy định hiện hành trong nước và các thị trường xuất khẩu, nhất là thị trường Trung Quốc. Đồng thời đáp ứng được giới hạn tối đa kim loại nặng (chì, cadimi, thủy ngân, arsen,...) theo quy định hiện hành ở trong nước và nước xuất khẩu; đáp ứng được giới hạn tối đa độc tố vi nấm, đáp ứng giới hạn tối đa ô nhiễm vi sinh vật theo quy định hiện hành…

Ông Huỳnh Tấn Đạt cho hay, năm 2015, Việt Nam từng ban hành TCVN 10739:2015 về sầu riêng quả tươi, dựa trên tiêu chuẩn của ASEAN Standard 1:2006 và hiệu chỉnh lần 1- 2012. Tuy nhiên, đến nay, nhiều quy định đã lỗi thời, không còn phản ánh đúng tình hình sản xuất và thị trường, đặc biệt là thiếu các thông số quan trọng như độ chín, chất lượng thịt quả, hàm lượng tổng chất rắn hoà tan, chỉ tiêu hàm lượng chất khô… nhất là với hai giống chủ lực Ri6 và Dona.

Trong khi đó, các đối thủ như Thái Lan đã xây dựng bộ tiêu chuẩn sầu riêng từ lâu (TAS 3-2013, TAS.9070-2023), quy định rất rõ hàm lượng chất khô, trọng lượng quả, độ chín, màu sắc, hương vị... phục vụ cho thu mua và xuất khẩu. Một số quốc gia như Trung Quốc và Indonesia cũng đang siết chặt chất lượng sầu riêng nhập khẩu, tạo sức ép không nhỏ lên Việt Nam. Việc đảm bảo chất lượng sầu riêng xuất khẩu là nhiệm vụ hàng đầu hiện nay để sầu riêng Việt Nam đứng vững được trên thị trường thế giới, nhất là thị trường Trung Quốc, trước sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Thái Lan, Malaysia…

Hiệp hội Rau quả Việt Nam thông tin, Thái Lan, một "đối thủ" lớn của sầu riêng Việt Nam, đã xây dựng tiêu chuẩn cho quả sầu riêng tươi, xây dựng cả tiêu chuẩn đánh giá thu mua, thậm chí có cả luật để quản lý sầu riêng từ lâu. Ở Việt Nam, thực tế thời gian qua, vấn đề chất lượng sầu riêng gây nhiều tranh cãi, đặc biệt là thiếu tiêu chuẩn thống nhất khiến việc quản lý rất khó khăn, từ sản xuất đến mua bán.

Ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho hay, từ thực tiễn cho thấy, chúng ta phải sớm có tiêu chuẩn mới đối với quả sầu riêng tươi. Trong tiêu chuẩn này đặt ra các điều kiện để cho các bên tuân thủ, tránh đánh tráo, nhập nhèm về chất lượng, gây xung đột giữa các bên và ảnh hưởng uy tín chất lượng quả sầu riêng Việt Nam.

Theo các chuyên gia, doanh nghiệp, việc ban hành tiêu chuẩn quốc gia sẽ tạo ra nền tảng vững chắc và định hướng rõ ràng, giúp cả cơ quan quản lý lẫn người sản xuất dễ dàng đánh giá, kiểm soát và tin tưởng vào chất lượng sản phẩm. Đây chính là bước đi cần thiết để nâng cao giá trị ngành sầu riêng, phát triển bền vững và giữ vững vị thế xuất khẩu trong tương lai.

Ước tính trong tháng 7/2025, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng sẽ đạt từ 350-400 triệu USD.