Đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực cầm quyền mang ý nghĩa sống còn đối với Đảng

Sự phát triển nhanh của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cùng tác động dồn dập của toàn cầu hóa, chuyển đổi số và các công nghệ mới đang làm thay đổi sâu sắc phương thức quản trị quốc gia, cách thức tương tác giữa nhà nước và công dân cũng như chuẩn mực về minh bạch và trách nhiệm giải trình. Trong bối cảnh ấy, phương thức lãnh đạo của Đảng nếu không kịp thời đổi mới sẽ khó đáp ứng kỳ vọng của nhân dân, khó xây dựng nhà nước pháp quyền hiệu lực, hiệu quả và khó huy động nguồn lực xã hội cho mục tiêu phát triển đất nước nhanh, bền vững.

Thời đại chuyển động mạnh mẽ đòi hỏi Đảng phải đổi mới phương thức lãnh đạo

Thứ nhất, bối cảnh thời đại hiện nay đã có nhiều thay đổi vô cùng to lớn. Kinh tế số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và kết nối toàn cầu rút ngắn chu kỳ phát triển, khiến mọi quyết sách phải nhanh, chính xác và có cơ chế điều chỉnh kịp thời. Rủi ro an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, đứt gãy chuỗi cung ứng đặt ra bài toán điều phối nguồn lực phức tạp hơn. Trong môi trường đó, nếu phương thức lãnh đạo thiên về mệnh lệnh và kinh nghiệm sẽ không còn phù hợp mà phải chuyển sang mô hình kiến tạo dựa trên tri thức bằng chứng và quản trị rủi ro.

Thứ hai, yêu cầu xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân đặt trọng tâm vào kênh thể chế. Đảng lãnh đạo thông qua việc thể chế hóa kịp thời và khả thi đường lối của mình thành pháp luật và chính sách, đồng thời tổ chức thực thi hiệu lực và kiểm soát quyền lực chặt chẽ. Nếu phương thức cầm quyền không được hiện đại hóa, minh bạch hóa và pháp quyền hóa thì khó phòng ngừa lạm quyền, khó nâng chất lượng quản trị công và khó khơi thông sức dân, sức doanh nghiệp.

Thứ ba, thách thức nội sinh đòi hỏi đổi mới quyết liệt. Một bộ phận cán bộ, đảng viên còn biểu hiện suy thoái đạo đức, lối sống và còn tình trạng tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, kéo theo hệ lụy là bào mòn niềm tin của nhân dân. Chỉ bằng đổi mới phương thức lãnh đạo theo hướng đề cao trách nhiệm giải trình, chấp pháp nghiêm minh, đánh giá dựa trên kết quả, sự hài lòng của người dân mới có thể củng cố kỷ luật, kỷ cương và khôi phục niềm tin bền vững.

Thứ tư, tầm nhìn phát triển đất nước đến giữa thế kỷ 21 yêu cầu bước nhảy về năng lực cầm quyền của Đảng. Khát vọng trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao đòi hỏi thể chế hiện đại, bộ máy tinh gọn, đội ngũ cán bộ, công chức chất lượng cao và văn hóa chính trị liêm chính phục vụ nhân dân. Đổi mới phương thức lãnh đạo chính là khâu mở đường giúp kích hoạt đồng bộ 3 đột phá: Thể chế, hạ tầng và nhân lực.
Thứ năm, biến đổi trong cấu trúc xã hội và không gian thông tin khiến yêu cầu với phương thức lãnh đạo tăng mạnh. Sự lớn lên của tầng lớp trung lưu, sự đa dạng của lợi ích xã hội và ảnh hưởng của mạng xã hội tạo sức ép về minh bạch đối thoại và đồng sáng tạo chính sách. Phương thức lãnh đạo cần chuyển từ áp đặt sang lắng nghe, từ truyền đạt một chiều sang tương tác hai chiều, qua đó hình thành đồng thuận thực chất.
Nội dung và yêu cầu của việc đổi mới phương thức lãnh đạo và cầm quyền của Đảng hiện nay

Qua các văn kiện, nghị quyết của Đảng có thể thấy phương thức lãnh đạo của Đảng được thể hiện qua 5 nội dung cơ bản. 1) Đảng lãnh đạo bằng Cương lĩnh, chiến lược, định hướng chính sách và các chủ trương lớn, làm cơ sở cho toàn bộ hoạt động của hệ thống chính trị. 2) Đảng lãnh đạo bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục và vận động nhằm tạo sự thống nhất trong nhận thức và hành động của toàn xã hội. 3) Đảng lãnh đạo thông qua tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên trong các cơ quan của hệ thống chính trị, đặc biệt là công tác tổ chức và cán bộ. 4) Đảng lãnh đạo bằng công tác kiểm tra, giám sát để bảo đảm kỷ luật, kỷ cương và nâng cao hiệu quả thực thi nghị quyết. 5) Đảng lãnh đạo bằng hành động gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu.

Trong thực tế, Đảng còn sử dụng nhiều hình thức và quy trình cụ thể như hội nghị phổ biến nghị quyết, giao ban, đối thoại, chỉ đạo thí điểm, quy chế làm việc và cơ chế phối hợp giữa các tổ chức. Những hình thức này thể hiện rõ nội hàm “chỉ đạo” trong khái niệm lãnh đạo, góp phần cụ thể hóa, thực thi hiệu quả vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng trong hệ thống chính trị.

Nội dung về năng lực cầm quyền của Đảng được thể hiện ở 5 phương diện chủ yếu. Trước hết, Đảng lãnh đạo, cầm quyền bằng việc sử dụng Cương lĩnh, chiến lược, nghị quyết và kết luận làm căn cứ để Nhà nước thể chế hóa thành pháp luật, chính sách, chương trình và kế hoạch hành động, còn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội cụ thể hóa thành chương trình công tác phù hợp. Tiếp đó, Đảng thực hiện cầm quyền thông qua công tác tuyên truyền, thuyết phục và vận động nhằm tạo sự đồng thuận và huy động sức mạnh xã hội trong việc thực hiện đường lối, chủ trương. Đồng thời, Đảng phát huy vai trò của các tổ chức đảng, đảng viên trong hệ thống chính trị, thống nhất lãnh đạo công tác tổ chức và cán bộ. Bên cạnh đó, năng lực cầm quyền được thể hiện qua công tác kiểm tra, giám sát, bảo đảm tổ chức đảng và đảng viên tuân thủ nguyên tắc, quy định và pháp luật. Ngoài ra, Đảng cầm quyền thông qua việc phát huy vai trò nêu gương, tinh thần trách nhiệm, uy tín của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu, nhằm củng cố niềm tin của nhân dân và khẳng định vị thế lãnh đạo toàn diện của Đảng.
Trong bối cảnh mới, để đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng, cần tập trung vào những yêu cầu chủ yếu sau đây:

Một là, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng theo hướng khoa học, dân chủ và hiện đại, bảo đảm mọi chủ trương, nghị quyết được xây dựng trên cơ sở tổng kết thực tiễn và dự báo khoa học, có sự tham gia tích cực của nhân dân. Việc lãnh đạo cần chuyển từ định hướng sang quản trị và điều hành hiệu quả, gắn với cơ chế kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh kịp thời để phù hợp thực tiễn phát triển.

Hai là, hoàn thiện cơ chế Đảng lãnh đạo thông qua Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo đảm đường lối của Đảng được thể chế hóa nhanh chóng, đồng bộ, minh bạch trong pháp luật và chính sách. Đảng lãnh đạo bằng cơ chế, quy trình và pháp luật, không bao biện, làm thay Nhà nước, đồng thời bảo đảm phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực hiệu quả, tạo điều kiện cho Nhà nước, xã hội vận hành năng động, thống nhất.

Ba là, đổi mới công tác tư tưởng của Đảng, lấy lợi ích và hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu trung tâm. Công tác tuyên truyền phải chuyển từ khẩu hiệu sang thuyết phục bằng lý lẽ, bằng chứng và kết quả thực tiễn, kết hợp đối thoại hai chiều, lắng nghe phản hồi của nhân dân. Việc ứng dụng công nghệ số giúp nâng cao tính minh bạch, đo lường sự đồng thuận và củng cố niềm tin xã hội đối với Đảng.

Bốn là, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có năng lực, phẩm chất và tinh thần trách nhiệm cao. Công tác cán bộ cần dựa trên tiêu chí năng lực, đạo đức và kết quả thực hiện nhiệm vụ, bảo đảm đúng người, đúng việc, gắn bố trí và đề bạt với tín nhiệm xã hội. Đội ngũ cán bộ cần tiên phong trong đổi mới, sáng tạo và phục vụ nhân dân.

Năm là, tăng cường kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng nhằm bảo đảm kỷ cương, phòng ngừa vi phạm, xử lý nghiêm sai phạm, đồng thời bảo vệ người dám đấu tranh chống tiêu cực. Kết quả kiểm tra, giám sát phải được sử dụng để điều chỉnh chính sách và tổ chức cho phù hợp, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Sáu là, đặt nêu gương ở vị trí trung tâm trong lãnh đạo và quản lý. Người đứng đầu phải gương mẫu trong lời nói, hành động và ứng xử, tạo sức lan tỏa trong tập thể và xã hội. Nêu gương trở thành chuẩn mực văn hóa, là tiêu chí đánh giá, bổ nhiệm và khen thưởng, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân và nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng trong kỷ nguyên mới.

Có thể khẳng định, đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo và nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng trong kỷ nguyên mới là yêu cầu mang ý nghĩa sống còn đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và tương lai phát triển của đất nước. Tính cấp bách bắt nguồn từ biến đổi sâu rộng của bối cảnh thời đại, từ yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền và từ đòi hỏi củng cố niềm tin xã hội. Nội dung đổi mới bao trùm toàn bộ hệ kênh lãnh đạo gồm định hướng chiến lược, thể chế hóa qua Nhà nước, lãnh đạo tư tưởng, công tác cán bộ, kiểm tra, giám sát và nêu gương, đồng thời đặt pháp quyền, dân chủ và trách nhiệm giải trình làm trụ cột.

Các nhiệm vụ, giải pháp phải được triển khai theo cách tiếp cận tổng thể dựa trên kết quả, chú trọng đổi mới tư duy lý luận, chuẩn hóa lề lối làm việc hiện đại, kiểm soát quyền lực hiệu quả, xây dựng đội ngũ cán bộ chất lượng cao, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát huy dân chủ xã hội và đề cao trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu. Khi được thực thi nhất quán với tinh thần khoa học, cầu thị và nhân văn, những yêu cầu và giải pháp ấy sẽ giúp Đảng củng cố và nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, đáp ứng kỳ vọng của nhân dân và dẫn dắt đất nước tiến bước vững chắc trên con đường phát triển giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc./.