Bảo đảm hài hòa lợi ích của người lao động và người sử dụng lao động

Bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội bên cạnh tầng bảo hiểm xã hội cơ bản 

Chia sẻ tại buổi họp báo, ông Nguyễn Duy Cường, Phó vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐTBXH) cho biết, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) có 10 nội dung chính mới so với luật hiện hành nhằm mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích, tạo sự hấp dẫn để thu hút người lao động tham gia BHXH; đồng thời bảo đảm tốt nhất quyền lợi cho người đang làm việc và người hưởng lương hưu. Ông Nguyễn Duy Cường cho biết thêm, bên cạnh tầng BHXH cơ bản (BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện), dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định đối tượng công dân Việt Nam từ đủ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm. Quy định này kế thừa một phần quy định về trợ cấp hằng tháng đối với người cao tuổi đang được thực hiện theo quy định tại Luật Người cao tuổi. Đồng thời, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) giao Chính phủ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ. Quy định này được kỳ vọng sẽ giúp tăng độ bao phủ của BHXH để dần hướng đến mục tiêu BHXH toàn dân. Việc quy định giao Chính phủ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội cũng giúp linh hoạt, phù hợp hơn với tình hình, xu hướng phát triển của đất nước, khi đời sống kinh tế-xã hội được nâng lên, người dân có được sự thụ hưởng tốt hơn các chính sách an sinh xã hội từ Nhà nước. 

Chi trả lương hưu tại nhà ở Hà Nội.  Ảnh: NGUYỄN DUY

Đặc biệt, Dự thảo quy định người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu thì có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng (thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội) từ quỹ BHXH cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của họ; đồng thời trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách nhà nước bảo đảm.

Tạo điều kiện để người tham gia muộn vẫn được hưởng bảo hiểm xã hội

Về quy định giảm điều kiện số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm đang nhận được sự quan tâm của dư luận xã hội, ông Nguyễn Duy Cường cho biết, quy định này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc những người tham gia không liên tục dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng được hưởng lương hưu hằng tháng. Như vậy, những trường hợp này trước đây không được hưởng lương hưu, nay sẽ được hưởng lương hưu hằng tháng; định kỳ mức lương hưu sẽ được Nhà nước điều chỉnh, đồng thời trong thời gian hưởng lương hưu sẽ được quỹ BHXH mua bảo hiểm y tế. Việc sửa cũng góp phần hướng tới mục tiêu mở rộng diện bao phủ đối tượng thụ hưởng BHXH của Nghị quyết số 28-NQ/TW, để ngày càng có thêm nhiều người được hưởng lương hưu. Đồng thời, cũng khuyến khích người lao động bảo lưu, tiếp tục tham gia đóng BHXH để hưởng lương hưu hằng tháng thay vì nhận BHXH một lần. Quy định này phù hợp với kinh nghiệm quốc tế, khi nhiều quốc gia trước đây cũng quy định thời gian đóng tối thiểu 20 năm để được hưởng lương hưu thì hiện đều đã điều chỉnh giảm.

Hai phương án về hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã bổ sung thêm nhiều quy định nhằm khuyến khích người lao động lựa chọn tham gia hoặc bảo lưu thời gian tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng như: Người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ có thêm lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng bằng mức trợ cấp xã hội; người hưởng trợ cấp hằng tháng được hưởng bảo hiểm y tế, kinh phí do ngân sách nhà nước bảo đảm.

Đối với quy định về BHXH một lần, dự thảo xin ý kiến với hai phương án: Phương án 1 (giữ nguyên quy định hiện hành của Luật và Nghị quyết số 93/2015/QH13) là "Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm". Còn phương án 2 (quy định thay đổi theo hướng dẫn vẫn cho phép người lao động hưởng BHXH một lần để trước mắt đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình song vẫn bảo lưu phần còn lại để có thể tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đủ tuổi nghỉ hưu): Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu, ghi nhận trên sổ BHXH để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH. “Dù phương án nào thì mục tiêu cuối cùng cũng là khuyến khích người lao động ở lại hệ thống để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, tránh những thiệt hại, bất lợi khi họ hưởng BHXH một lần”, ông Nguyễn Duy Cường nhấn mạnh.

Mặt khác, nhằm phù hợp với quy định giảm điều kiện về số năm đóng tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm, đồng thời để thúc đẩy triển khai các hiệp định về BHXH với các nước (trong đó có thỏa thuận về tính cộng gộp thời gian làm cơ sở tính hưởng quyền lợi BHXH đối với người lao động làm việc ở các quốc gia khác nhau), Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã bổ sung thêm quy định để cho phép tính được tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có dưới 20 năm đóng BHXH và việc công nhận thời gian đóng BHXH theo các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết, tham gia.

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đang thu hút sự quan tâm của nhiều người lao động. Dự kiến tháng 10-2023, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) sẽ được chính thức trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu. Với nhiều đề xuất chính sách mới, Luật BHXH (sửa đổi) hướng tới bảo đảm hài hòa hơn lợi ích của người tham gia và thụ hưởng các quyền lợi về BHXH. Thời hạn để người lao động tiếp tục được góp ý kiến, thể hiện nguyện vọng của mình vào Luật BHXH (sửa đổi) sẽ kết thúc vào ngày 30-4-2023.